آشنایی با استان گیلان

استان گیلان، از استان‌های شمالی ایران به مرکزیت شهر رشت است.این استان، از شمال به دریای خزر متصل بوده و دارای مرز آبی با کشورهای حاشیه دریا می‌باشد و از طریق آستارا نیز دارای مرز خاکی با جمهوری آذربایجان است، از غرب به استان اردبیل، از جنوب به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مازندران محدود می‌شود. مساحت گیلان ۱۴٬۰۴۴ کیلومترمربع و جمعیت آن طبق سرشماری ۱۳۹5، ۲٬53۰٬686 نفر است. استان گیلان به 16 شهرستان تقسیم شده که عبارتند از: آستارا، آستانه‌اشرفیه، املش، بندر انزلی، تالش، سیاهکل، شفت، رشت، رودبار، رودسر، رضوانشهر، صومعه‌سرا، فومن، لاهیجان، لنگرود، ماسال.

 

بنا به گفته دیاکوئوف روسی قریب به سه هزار سال پیش، سرزمین‌های پر جنگل کاسپیان کادوسیان و گیلان (گیل‌ها) در شمال خاک ماد قرار داشته است. گیل‌ها به‌تدریج با کادوسی‌ها به‌صورت تیره واحدی درآمدند. گیل‌ها در دوره حکومت مادها نیز کاملاً مستقل بودند؛ کورش هخامنشی با کمک گیل‌ها دولت ماد را منقرض کرد.

گیلان در اواخر دوره قاجاریه، به دروازه اروپا مشهور شد و در نهضت مشروطه نیز گیلانیان نقش مهمی در به ثمر رساندن انقلاب داشتند.

مردم گیلان همواره مردمی آزاده بوده‌اند و در دوران مبارزات انقلاب اسلامی همگام با دیگر هموطنان در پیروزی آن تلاش کردند و در این مسیر حجت‌الاسلام شهید سید یونس رودباری را که اولین شهید نهضت انقلاب اسلامی بود تقدیم کرد و در دوران جنگ تحمیلی نیز گیلان با مجاهدت‌های سرداران و امیران توانست از فرزندان دیار خود تعدادی بالغ بر 8000 شهید،2620 آزاده و 21200 جانباز تقدیم نظام و انقلاب نماید.

تاریخ گیلان با تکیه بر پاره‌ای اشاره‌ها و کاوش‌های باستان‌شناختی به دوره پیش از آخرین یخبندان (‌ بین 50 تا 150 هزار سال پیش ) می‌رسد. با مهاجرت آریایی‌ها و دیگر اقوام به این سرزمین، از آمیزش مهاجران و ساکنان بومی منطقه، قوم‌های جدیدی پدید آمـدند که در این میان دو قوم «‌گیل» و «دیلم» اکثریت داشتند. از همان آغاز، فرمانروایان این قوم از آزادی کامل برخوردار بوده‌اند و هیچ‌گاه در برابر بیگانگان و یا در مقابل حکمان دیگر، تسلیم نشده‌اند و حتی به اطاعت دولت ماد درنیامده‌اند. در قـرن ششم پیـش از مـیلاد،‌ گیلانیان با کوروش هخامنشی متحد شدند و دولت ماد را سرنگون کردند. در زمان ساسانیان، گیلان استقلال خود را از دسـت داد و اردشیر بابکان به یاری ارتشی مرکب از 300 هزار مرد جنگی و نزدیک به 10 هزار سواره گیلان را تسخیر کرد.

پس از پیروزی عرب‌های مسلمان بر ایرانیان،‌ گیلان به مأمن علویان تبدیل شد. در حدود سال 290 هجری قمری، مردم گیلان و دیلم کم‌کم به مذهب علویان روی آوردند و در گسترش آن نیز کوشش بسیار کردند. سلسله دیلمیان در دوران فرمانروایی خود به بغداد لشگر کشیدند و خلیفه عباسی را شکست دادند. مغولان در زمان اولجایتو موفق شدند برای مدت کوتاهی این سرزمین را تصرف کنند. گیلانیان در به قدرت رسیدن صفویان نقش مهمی را ایفا کردند.

در زمان سلطنت شاه‌عباس اول،‌ گیلان استقلال خود را از دست داد. در سال 1071 هجری قمری، قوای روسیه به دستور پتر کبیر به گیلان حمله برد و رشت را تا سال 1145 هجری قمری در اشغال خود نگه داشت.  گیلک‌ها در پیروزی انقلاب مشروطیت نیز سهمی عمده داشتند. آن‌ها در سال 1287 هجری قمری تهران را فتح کردند. نقش مردم گیلان در نهضت میرزا کوچک خان جنگلی نیز از نمونه‌های درخشان تاریخ این سرزمین است.

 

جمعیت: طبق سرشماری سال 1395، جمعیت استان گیلان 2530686 نفر بوده که 63 درصد شهرنشین و 37 درصد روستانشین هستند. از نظر تراکم نسبی جمعیت، استان گیلان پس از استان تهران در مقام دوم قرار دارد.

 

زبان: در گیلان از نظر گویش و زبان سه گروه گیلکی، تالشی و تاتی و عده ی کمی، کردی وجود دارند. ترکی آذربایجانی و برخی گویشوران کولی‌ها (با منشأ هندی) نیز در این استان مشاهده می شود.

 

دین و مذهب: اکثر ساکنان گیلان مانند دیگر ایرانیان شیعه هستند. در میان تالش ها تعدادی سنی شافعی به ویژه در مرکز و شمال تالش وجود دارد.

 

اقتصاد: کشاورزی، دامداری، صیدماهی و پرورش زنبور عسل و کرم ابریشم پایه های اقتصادی گیلان را تشکیل می دهند. کشت برنج و چای در لاهیجان و رودسر، کشت زیتون در رودبار، صید ماهی در بندر آستارا، بندر کیاشهر و بندرانزلی، پرورش زنبور عسل در اشکور بالا و پایین، عمارلو، دیلمان، آستارا و تالش و دامداری مناطق کوهپایه‌ای انجام می‌شود. گندم و جو، بادام زمینی، توتون و فندق نیز از دیگر محصولات کشاورزی در گیلان هستند.

 

در زمینه صنعت کارخانه‌های برنجکوبی در همه جای گیلان، کارخانه‌های چای در لاهیجان، لنگرود و فومنات، کارخانه‌های روغن پیرامون رودبار، کارخانه‌های فراوری ماهی و خاویار در انزلی، کارخانه‌های ابریشم، تنباکو و لبنیات در رشت فعال هستند. بهره برداری از چوب جنگلهای انبوه غرب گیلان و یک کارخانه کاغذسازی نیز در گیلان وجود دارد. در ۱۲ کیلومتری جنوب رشت، شهرصنعتی رشت با ۲۸۰ واحد صنعتی وجود دارد که یکی از پنج شهر صنعتی بزرگ ایران است.

وجود نیروگاه‌های بادی منطقه رودبار و منجیل که از بزرگترین مزارع بادی ایران و خاورمیانه هستند، تولید برق از منابع تجدیدپذیر را در این استان ممکن می کنند و حدود دو دهم درصد از کل تولید برق ایران را بر عهده دارد.

صنایع دستی گیلان امروزه بخش خوبی از بازار را به خود اختصاص داده است. از جمله این صنایع دستی می توان به ابریشم، یا چادرشب قاسم‌آباد، قلابدوزی رشت، حصیربافی شامل سفره، سبد و کلاه، مصنوعات چوبی خم شده مثل پایه میز و جاسیگاری و… و سفالگری گمج (نوعی ظرف لعابی از جنس خاک رس) اشاره کرد.

به دلیل وجود آثار طبیعی و تاریخی غنی و تلفیق این دو در کنار یکدیگر صنعت گردشگری نیز نقش مهمی را در اقتصاد این استان ایفا می کند. این استان موفق به جذب سالیانه 5 میلیون گردشگر به سوی خود شده است.

تقسیمات کشوری: بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۸۹، استان گیلان، ۱۶ شهرستان، ۴۳ بخش، ۵۱ شهر و ۱۰۹ دهستان را در بر می گیرد.

 

ادامه دارد…