سیاهکل، زادگاه پروژه گیلان لند

در مطالب گذشته با نام “آشنایی با استان گیلان” و “اطلاعات گردشگری استان گیلان” به معرفی اجمالی این استان پرداختیم. مطالبی که شامل اطلاعات جمعیتی، دینی و بررسی مناطق گردشگری استان گیلان بود.

---

در مطلب امروز، به سیاهکل یکی از شهرهای سرسبز و توریستی استان گیلان خواهیم پرداخت و مناطق زیبای گردشگری آن را بررسی خواهیم کرد.

شهرستان سیاهکل آنقدر جذابیت دارد که بتوان چندین صفحه در خصوص آن نوشت. شاید شما هم از آن دسته آدم هایی باشید که شمال کشور را فقط با چند شهر مثل لاهیجان، رشت و رامسر بیاد می آورید. اما همین شهر جذاب سیاهکل آنقدر بکر و جذاب است که از دیدن آن پشیمان نخواهید شد.

 

سیاهکل کجاست؟

سیاهکل، یکی از شهرستان‌های سرسبز گیلان است، خفته در پاي قله سركش درفك كه جنگلي انبوه همچون نگين انگشتري، آن را دربرگرفته است. اين منطقه با تاريخ پْرفراز و نشيبش، با تحولات فراواني روبه‌رو گرديده و هم‌اينك در جوار منطقه‌اي به نام “برفجان” رشد و گسترش يافته است.

شهرستان سياهكل در ناحيه شرقي استان گيلان واقع شده و از شمال و شمال‌شرقي به لاهيجان، از شرق به لنگرود، از جنوب‌شرقي به املش و رودسر، از جنوب‌غربي به رودبار و از غرب به رشت محدود مي‌شود. همچنين قسمتي از رشته‌كوه البرز، ناحيه بزرگي از جنوب اين منطقه را شامل مي‌گردد. مهم‌ترين رودخانه‌هاي جاري در آن، “شيمرود” و “خرارود” است. اين منطقه داراي دو ناحيه عمده جغرافياييِ جلگه‌اي و كوهستاني است. آب‌وهواي ناحيه جلگه‌اي، مرطوب؛ و كوهستاني، نيمه‌مرطوب است. ميزان بارندگي در شهرستان سياهكل، حدود 1400-1000 ميلي‌متر مي‌باشد.

سیاهکل یا در زبان محلی “سی‌کل” به معنی آبادیِ کنار کوه است. مردمان دیلمان در گیلان از گذشته‌های دور برای قشلاق به سیاهکل کوچ می‌کردند.

اما حدود ۱۵۰ سال است که دیگر کوچ کردن جای خود را به یکجانشینی داده و مردم دیلمان تصمیم گرفتند که برای همیشه در سیاهکل زیبا بمانند. به عبارت دیگر، سیاهکلی‌های امروز نوادگان دیلمانی‌های کوچنده‌ای هستند که یک روز، دیگر تصمیم گرفتند به جای ییلاق و قشلاق کردن، در سیاهکل بمانند.

اگر بخواهیم به تاریخ سیاهکلِ امروز نگاهی بیاندازیم، باید بگوییم مهم‌ترين قسمت اين شهرستان كه داراي پيشينه تاريخي مي‌باشد «ديلمان» است و مهم‌ترين روستاي آن «اسپيلي» مي‌باشد. ديلمان در گذشته وسعت بسياري داشته و از يك‌طرف به مازندران و از طرف ديگر به قزوين محدود و در قرون چهارم و پنجم هجري‌قمري، مقر حكومت ديلميان بوده و گيلان يكي از ولايات آن محسوب مي‌شده است، امِا پس از انقراض خاندان آل‌بويه و تعرض سرداران محلّي، اين سرزمين وسيع كم‌كم كوچك شده، تا امروز كه يكي از بخش‌هاي گيلان به‌شمار مي‌آيد.

در اين‌خصوص، “مقدِسي” در كتاب “احسن التقاسيم” مي‌نويسد:

“ديلم (ديلمان) داراي پنج كوره (شهرستان) است كه از جانب خراسان به قومس (حدود دامغان) محدود شده و گرگان، طبرستان، ديلمان و خزر در ميان اين نواحي قرار دارد”.

از سوي ديگر، “ابن حوقل” تاريخ‌نگار دوره سامانيان نيز در كتاب خود مي‌نويسد:

“ناحيه ديلم شامل سهل و جبل و سرزميني بوده كه از جنوب تا قزوين و طارم و قسمتي از آذربايجان و بخشي از ري، از مشرق تا طبرستان و ديگر نواحي ري، از مغرب تا قسمتي ديگر از آذربايجان و بلاد آران و از شمال به درياي خزر متّصل و محدود بوده است”.

يوحنّاي ديلمي (يكي از حواريون حضرت عيسي مسيح(ع) و صاحب يكي از اناجيل اربعه مسيحيت)، يحيي‌بن زياد ديلمي (امام كوفيان در علم نحو و متوّفي به سال 207 هجري‌قمري) و خاندان آل بويه كه از سال 325 تا سال 447 هجري‌قمري به مدّت 122 سال بر فارس، كرمان، عراق عجم و عراق عرب حكمروايي داشته و در ترويج مذهب جعفري كوشش نمودند، اهل اين ديار (دیلمان) بوده و در زمان حكمراني ايشان، فقهاي بزرگي چون: شيخ مفيد، سيد رضي، سيد مرتضي، شيخ طوسي و رياضي‌دان و مورخ شهير، سالار ديلمي در كنف حمايت اين خاندان به نشر مذهب تشيع همت گماشته كه نشان از علاقه ديلميان به مذهب جعفري دارد. سياهكل به جهت پيشينه پْررمزورازِ تاريخي‌اش، از آثار ديدني و تاريخي بسياري برخوردار مي‌باشد. قوميت اهالي شهرستان سياهكل، گيلك است و به زبان گيلكي با لهجه بيه‌پيش (شرق گيلان) و گويش ديلمي سخن مي‌گويند. مذهب رايج اين شهرستان، شيعه اثني‌عشري است.

جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۵، ۴۶٬۹۷۵ نفر بوده و مرکز آن شهر سیاهکل است. این شهرستان دارای ۲ بخش و ۵ دهستان است.

 

جاذبه های گردشگری سیاهکل:

آبشار، جاده جنگلی و جنگل‌های سرسبز، روستاهای دیدنی، آثار تاریخی، چشمه و کوه، آب و هوای بی نظیر، همه و همه دلایل محکمی است که بخواهید چمدان های خود را برای سفر به سیاهکل ببندید.

در ادامه برایتان می‌گوییم که دقیقا کدام مکان های سیاهکل را باید ببینید:

 

1. آبشار لونک

در قلب جنگلی زیبا به نام لونک در سیاهکل به آبشاری دوقلو می‌رسید که روحتان را تازه می‌کند. ارتفاع این آبشار در حدود شش متر است و اگر دوست دارید، زمانی به آن سر بزنید که پرآب است باید فصل‌های بهار و پاییز را برای بازدید انتخاب کنید.

آبشار لونک در کنار جاده کوهستانی سیاهکل به سمت دیلمان قرار دارد و اگر از شهر سیاهکل راهی آن می‌شوید، لازم است، حدود ۲۵ کیلومتر را طی کنید. البته آبشارهای کوچک و بزرگ زیادی در سیاهکل وجود دارند. مثلا آبشار باباولی هم از موارد دیگری است که در گشت‌وگذارهای خود باید به آن توجه کنید. آبشار باباولی در نزدیکی بخش دیلمان قرار دارد و در تمام فصل‌های سال دیدنی است.

 

2. آبشار باباولی

آبشار “بابا ولی” از جاذبه‌های طبیعی شهرستان سیاهکل استان گیلان است و در فصول مختلف سال زیبایی خاص خود را دارد. آبشار بابا ولی در روستای بابا ولی و در حدود ۵ کیلومتری جاده دیلمان به آسیابر، که در ساحل رودخانه پاکرود واقع شده و این آبشار فصلی است که بر اثر آب شدن و ذوب برف‌های ارتفاعات اطراف آن به جریان می‌افتد. ارتفاع آن در حدود ۲۰ متر است و از آبشار لونک با عظمت‌تر است.

 

3. جنگل لاریخانی

در جاده سیاهکل به دیلمان، جنگلی به نام لاریخانی وجود دارد. با رفتن به جنگل لاریخانی، فقط دیدن مناظر جنگلی و استشمام هوای تازه نیست که نصیبتان می‌شود، اگر حوصله کنید و پیاده‌روی مبسوطی انجام دهید به یک چشمه زیبا هم خواهید رسید. چشمه آب‌معدنی لاریخانی در دشتی در انتهای جنگل قرار دارد.

جنگل‌پیمایی برای کسانی که گشت‌وگذار در طبیعت را دوست دارند، قطعا دل‌پذیر خواهد بود. اگر هم حوصله پیاده‌روی زیاد را ندارید باز چیزی از دست نخواهید داد چون جاده جنگلی سیاهکل به دیلمان به تنهایی هم زیباست و می‌توانید در همان اوایل مسیر جنگل از طبیعت سبز گیلانی لذت ببرید.

 

4. خانه عضدی سیاهکل

خانه عضدی‌ها از خانه‌های قدیمی و معروف گیلانی است که به ثبت ملی هم رسیده و در حال حاضر به عنوان یک موزه از آن بازدید می‌شود. خانه عضدی از خانه‌هایی است که معماری اصیل گیلانی را با همان سقف‌های شیروانی سفالی و گچ‌بری‌ها به نمایش می‌گذارد.

این خانه در اواخر دوران قاجار ساخته شده و ۱۳ اتاق دارد. قدم زدن در خانه‌ای قدیمی و اعیانی را از دست ندهید. البته این خانه آنچنان به دوران شکوهش شباهت ندارد اما با دیدن آن می‌توان حس و حال زندگی جاری در آن در گذشته‌ها را احساس کرد.

 

5. تی‌تی‌کاروانسرا

کاروانسرای تی‌تی یا به زبان محلی (تی‌تی‌کاروانسرا) از آثار ملی ایران است. این کاروانسرا از دوران صفویه برایمان به یادگار مانده است. برای دیدنش باید به روستای بالارودِ سیاهکل بروید. شاید دلتان بخواهد که بدانید چرا نام این کاروانسرا، تی‌تی‌ است. ماجرا از این قرار است که «تی‌تی‌» نام بانویی از اقوام یکی از شاهان صفوی بوده و به همین دلیل، بعد از اتمام ساخت بنا، آن را به این شکل، نام‌گذاری کرده است.

در کاروانسرای سنگی عمه‌خانم، چهار عدد ایوان وجود دارد. اتاق‌های این مجموعه هم برای پذیرایی مهمان استفاده می‌شده است. کاروانسرای تی‌تی را در سفرتان به سیاهکل ببینید. حس و حال خوب دیدن اثری از گذشته در طبیعتی زیبا، بخش جذابی از سفرتان خواهد شد. روستای بالارود هم روستایی دیدنی است که گشتن در آن، خالی از لطف نخواهد بود.

 

6. قله دُرفک

 

با اینکه ریشه یابی کلمه درفک کمی سخت بنظر می رسد که برای آن معنی آشیانه عقاب را در نظر گرفته اند. درفک بنا به روایاتی از دال‌فک گرفته شده است. به گویش دیلمی، دال نام یک پرنده است و فک به معنای آشیانه.

دال پرنده‌ای باصلابت و از خانواده عقاب ها است؛ در یک نتیجه‌گیری می‌توان گفت که درفک یا همان دالفک به معنای آشیانه عقاب است. ارتفاع قله درفک نیز برای اینکه یک عقاب، زار و زندگی‌اش را بنا کند، مناسب به نظر می‌رسد. این قله، یک آتش‌فشان خاموش هم دارد. غار یخ در این منطقه هم باعث می‌شود که دیدنی‌تر شود.

 

7. روستای پیرکوه

سیاهکل روستاهای بسیار زیبایی دارد که هریک می تواند شمارا مجذوب خود کند. مثلا روستای پیرکوه از روستاهای کوهستانی این منطقه با آب‌وهوایی خاص است. پیرکوه تقریبا ۶۷ کیلومتر از سیاهکل و ۲۰ کیلومتر از دیلمان تاریخی فاصله دارد.

این روستا مرکز دهستان بزرگی به همین نام است که شامل ۳۲ روستای بزرگ و کوچک اما عزیز و دوست داشتنی است.

مردمان این روستا از نژاد کرمانج هستند و به زبان کرمانجی صحبت می‌کنند و به دلیل همزیستی با مردم گیلک زبان گیلکی را نیز فراگرفته‌اند. ساکنان پیرکوه از نوادگان طایفه استاجلو از ایل عمارلو (از ایلات بزرگ زعفرانلو که ساکن شمال خراسان می‌باشند) هستند، که در دوره نادر شاه افشار به جهت حفاظت در مقابل حمله روس ها به این منطقه کوچانده شده‌اند. رهبر کردهای عمارلو در روستای پیرکوه ساکن شد و پس از فوت ایشان به جهت این که پیر نامی محترم و مقدس در میان کردها می‌باشد، نام پیرکوه را بر این منطقه نهادند.

پیرکوه دارای یکی از خاصترین شرایط آب و هوایی است که اغلب اوقات پیش بینی وضع هوا را در آن دچار اشتباه می‌کند. ارتفاع زیاد از سطح دریا، قرار گرفتن میان چند کوه اطراف و یا شاید دلایل دیگر باعث آب و هوای خاص آن باشد.

 

8. بازار هفتگی سیاهکل

بازار هفتگی در اکثر شهرستان های گیلان رواج دارد. در سیاهکل نیز دوشنبه‌ها و پنجشنبه‌ها این بازار برپا می‌شود. به این بازارها، اصطلاحا دوشنبه‌بازار و پنجشنبه‌بازار می‌گویند. در این بازارها، میوه‌ها و سبزیجات محلی در کنار صنایع دستی به فروش می‌رسد که می توانید در محیط جذاب آن به گردش بپردازید و مایحتاج خود را تهیه کنید و لذت ببرید.

9. منطقه شکارممنوع دیلمان

 

برای دیدن منطقه شکارممنوع دیلمان باید به ۱۰ کیلومتری جنوب سیاهکل بروید. شکار در این منطقه حدود ۲۴ سال است که به دلیل وجود گونه‌های حیوانی مهم و خاصی مانند شوکا، خرس قهوه‌ای، گربه جنگلی و… دیگر امکان‌پذیر نیست.

 

10. اماکن مذهبی سیاهکل

در نقاط مختلف شمال، امام‌زاده‌ها و بقعه‌های فراوانی وجود دارد. در سیاهکل هم می‌توانید از امام‌زاده‌ای موسوم به امام‌زاده صالح و سلطان‌حسین در روستای لمش زیارت کنید. امام‌زاده مصطفی در روستای گلنادان و بقعه باباولی هم گزینه‌های مذهبی پیش رو برای زیارت هستند. در بقعه‌ باباولی، روی دیوارها، نقاشی‌هایی وجود دارد و سقف آن هم از سفال است. بنای بقعه از قرن یازدهم به جای مانده و علاوه بر ارزش مذهبی، از نظر تاریخی هم توجهتان را جلب می‌کند.

 

11. قلعه کوتول‌شاه

قلعه کوتول شاه مربوط به دوره تیموریان است و در شهرستان سیاهکل، بخش مرکزی، روستای موشا واقع شده و این اثر در تاریخ ۱۴ مرداد ۱۳۸۲ با شماره ثبت ۹۴۰۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.

کوتول شاه در دوره تیموریان زندگی می‌کرده و در زمان خودش قدرت زیادی داشته. او در گیلان آنقدر قدرت داشته که نامش روی اسم تمام روستاها و ده‌های اطراف تاثیرگذار بود.

می گویند کوتول شاه شاهی ظالم بوده که هم زمان با اسماعیلیان و تیموریان بر مناطق رودبار،سنگر و لاهیجان حکومت می کرده که مرکز حکومت او در سیاهکل قرار داشته و به همین دلیل نیز دژی بر فراز کوهی بلند ساخته بود.

اکنون از آن دژ عظیم فقط تکه هایی سنگ و چند دیوار کوچک مانده که برای رسیدن به آن باید چند دقیقه ای در جنگل پیاده روی کرد.

 

12. استخر و پارک پاشوران

اگر به جز طبیعت‌گردی دوست دارید که کمی هم فضاهای شهری را تجربه کنید، باید به سراغ استخر و پارک پاشوران بروید.

این پارک تقریبا ورودی شهر سیاهکل از سمت لاهیجان، کنار خیابان امام خمینی و بعد از میدان بسیج قرار دارد. همانند این استخر در شهرستان لنگرود و لاهیجان، ولی در ابعاد بزرگتر وجود دارد. پارک پاشوران محیطی امن و آرام برای تفریح خانوادگی است.

از مواردی که این استخر و پارک جنگلی را منحصر به‌فرد کرده است، پیاده‌روی اطراف استخر است. این‌جا مکان مناسبی برای انواع ورزش، ورزشکاران فراهم کرده است. همچنین وجود دستگاه‌های ورزشی و بدنسازی در طول مسیر پیاده‌روی، توجه بسیاری از افراد را به خود جلب می‌نماید.

شاید برایتان جالب باشد که دلیل نام‌گذاری این منطقه به استخر و پارک پاشوران را بدانید. مردم گیلان از دیرباز افراد زحمتکش و سختکوشی بودند. کار در زمین‌های کشاورزی و شالیزارها تا امروز نیز در اکثر مناطق استان گیلان ادامه دارد. در روایات محلی یکی از علل اصلی نام‌گذاری این‌جا به پاشوران، شستن پاها بعد از کار در شالیزار و زمین‌های کشاورزی در این استخر است.

کارگران، کشاورزان و شالیکاران بعد از اتمام کارهای روزانه (اکثرا شالیکاری بوده و کارگران تا زانو در آب و گل بودند) در آبگیری که هم‌اکنون به عنوان استخر پاشوران شناخته می‌ شود، دست و پاهای خود را شست‌وشو می‌دادند. این دلیلی است که استخر پاشوران به این نام شناخته می‌شود.

 

13. قلعه گرماور

قلعه دیگری که در سیاهکل وجود دارد، قلعه گرماور است. این قلعه روی کوهی صخره‌ای و بلند قرار دارد. موقعیت قلعه از نظر ارتفاع به شکلی بوده که امکان کنترل کردن اطراف را به خوبی فراهم می‌کرده است. قدمت احتمالی گرماور به قرن سه و چهار بازمی‌گردد. بقایایی از اشیای سفالی دوران اسلام و پیش از آن در حوالی قلعه کشف شده است. اگر برای دیدن قلعه گرماور بروید، فقط بخشی از برج دیدبانی‌اش را خواهید دید. چون قسمت‌های دیگر از بین رفته‌اند.

این قلعه به مرور زمان آسیب دیده و بناهای قدیمی آن از میان رفته است. آب انبارهایی که در این منطقه وجود داشته و نشان از آبادانی و جریان زندگی در آانجاست و هر یک در چهار طرف قلعه با عرض و پهنای گوناگون واقع شده اند.

این برج طبق آن چیزی که تاریخ نویسان می گویند، به دست سلیم خان در دوران فتحعلی شاه ساخته شده و به ارتفاع680 سانتی متر است و دارای ابعاد گوناگونی از معماری ایرانیست که بخشی از آن آسیب دیده و بخشی دیگر روایت گر فرهنگ مردم ایران می باشد.

 

ادامه دارد…